Stelt u zich eens voor: u staat voor een belangrijke medische beslissing. Bent u op dat moment in staat om de informatie goed te begrijpen, de gevolgen te overzien en uw keuze duidelijk te maken? Als het antwoord ja is, bent u wilsbekwaam. Het is geen ‘aan’ of ‘uit’ knop, maar een beoordeling die per situatie en zelfs per moment kan verschillen.
De kern van wilsbekwaamheid in de zorg
Wilsbekwaamheid is een van de belangrijkste pijlers onder uw zelfstandigheid. Het is de basis om zelf de regie te kunnen blijven voeren over uw leven en zorg. Simpel gezegd gaat het erom dat u zelf een weloverwogen beslissing kunt nemen over bijvoorbeeld een medische behandeling. En dat is niet zomaar een aanname; een arts moet dit zorgvuldig toetsen.
In Nederland betekent ‘wilsbekwaam’ zijn dat u uw eigen belangen kunt afwegen bij een specifieke beslissing. De wet gaat ervan uit dat iedereen vanaf zestien jaar wilsbekwaam is, tenzij het tegendeel bewezen wordt.
Het cruciale verschil met handelingsonbekwaamheid
Haal wilsbekwaamheid niet door de war met het juridische begrip ‘handelingsonbekwaamheid’. Dat laatste is iets heel anders. Handelingsonbekwaam betekent dat u volgens de wet geen officiële rechtshandelingen mag verrichten, zoals een contract tekenen. Alleen een rechter kan dat bepalen.
Wilsbekwaamheid in de zorg is veel specifieker:
-
Het is situatiegebonden: U kunt prima wilsbekwaam zijn om te beslissen over de dagelijkse boodschappen, maar (tijdelijk) wilsonbekwaam zijn voor een ingewikkelde medische keuze.
-
Het is momentgebonden: Uw helderheid kan van dag tot dag of zelfs van uur tot uur wisselen, bijvoorbeeld als u dementie heeft.
-
Het wordt beoordeeld door een arts: In een zorgsituatie is het meestal uw arts die inschat of u wilsbekwaam bent voor een bepaalde beslissing.
De mogelijkheid om uw eigen keuzes te maken, is de kern van autonomie. Het draait om het sturen van uw eigen leven en zorg, een cruciaal onderdeel van eigen regie in de zorg.
Door vroegtijdig uw sociale netwerk in kaart te brengen met een slimme tool als SocialScan van Registor, helpt u uzelf en uw mantelzorgers om overzicht te houden. Zo organiseert u de juiste ondersteuning, bent u beter voorbereid op de toekomst en versterkt u uw positie om zo lang mogelijk zelf te kunnen beslissen.
Wie bepaalt of u wilsbekwaam bent?
Het bepalen van wilsbekwaamheid is een serieuze zaak, iets wat niet zomaar even gebeurt. In de meeste gevallen is uw eigen (huis)arts de eerste die inschat of u een medische beslissing nog kunt overzien. Dat gebeurt gewoon in een gesprek. De arts kijkt dan of u snapt wat er verteld wordt en of u de gevolgen van uw keuze begrijpt. Dit is cruciaal om uw zelfredzaamheid te bewaken.
Zo'n beoordeling is geen stempel dat u voor de rest van uw leven krijgt. Het is altijd een momentopname, afhankelijk van uw situatie op dat specifieke moment.
Wanneer specialisten of de rechter een rol spelen
Soms zijn er grotere, meer ingrijpende beslissingen nodig. Denk aan een euthanasieverzoek of wanneer er twijfel is over een wilsverklaring. In dat soort situaties wordt er vaak extra hulp ingeschakeld. Een onafhankelijke arts, zoals een SCEN-arts (Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland), kan dan een tweede, objectieve beoordeling doen. Dat zorgt voor extra zorgvuldigheid.
Buiten de zorg om kan ook de rechter een beslissende rol hebben. Bijvoorbeeld als er bewindvoering of andere beschermingsmaatregelen nodig zijn. Een uitspraak van de Hoge Raad benadrukte onlangs nog hoe belangrijk een goede toetsing is. Een rechter moet expliciet onderzoeken of iemand wilsbekwaam is als diegene zich verzet tegen verplichte zorg. Dit laat zien dat een stevige medische onderbouwing onmisbaar is.
Wilsbekwaamheid draait dus om het kunnen verwerken van informatie, het afwegen van de gevolgen en uiteindelijk het maken van een keuze. Voor mantelzorgers en zorgprofessionals is het heel belangrijk om te weten wie welke rol heeft. Alleen dan kunt u de juiste steun bieden en blijven de wensen van de persoon in kwestie voorop staan. Een goed overzicht houden geeft rust in een vaak kwetsbare tijd.
Hoe artsen wilsbekwaamheid in de praktijk toetsen
Vergeet abstracte checklists. Een arts die wilsbekwaamheid beoordeelt, gaat met u in gesprek. Het is een zorgvuldige, persoonlijke inschatting, volledig gericht op uw unieke situatie en de keuze die op dat moment voorligt.
De kernvraag is eigenlijk heel menselijk: begrijpt u de informatie en kunt u de gevolgen van uw beslissing realistisch inschatten? De lat ligt natuurlijk hoger voor een ingrijpende operatie dan voor een simpele medische handeling. Een arts zal er ook alles aan doen om u te helpen de informatie te begrijpen, zodat u zélf de knoop kunt doorhakken.
De vier kerncriteria in de praktijk
Om het gesprek structuur te geven, gebruiken artsen vaak vier criteria als leidraad. Ze helpen om te bepalen of u de regie kunt houden over een specifieke zorgbeslissing.
Hieronder geven we een overzicht van deze criteria, met een praktische vertaling van wat ze in de spreekkamer betekenen.
Vier criteria voor het beoordelen van wilsbekwaamheid
| Criterium | Wat betekent dit in de praktijk? |
|---|---|
| Begrijpen | Kunt u de informatie over uw situatie, de opties en de risico's in uw eigen woorden navertellen? De arts checkt of de boodschap is overgekomen. |
| Waarderen | Beseft u wat de gevolgen van een keuze concreet voor uw eigen leven betekenen? Het gaat erom dat u de informatie op uzelf betrekt. |
| Redeneren | Bent u in staat om de voors en tegens tegen elkaar af te wegen? Kunt u uitleggen waarom u tot een bepaalde keuze komt, op basis van uw eigen waarden? |
| Communiceren | Kunt u uw beslissing helder en consistent overbrengen? Het maakt niet uit of dat met woorden, gebaren of op een andere manier is. |
Het is belangrijk om te onthouden dat dit geen wiskundige formule is, maar een handvat voor een goed gesprek.
Het doel is altijd om uw autonomie en zelfredzaamheid te respecteren. Het goed organiseren van uw mantelzorg-netwerk kan hier enorm bij helpen. Een tool als SocialScan van Registor helpt u om in kaart te brengen wie uw situatie en wensen kent. Zo zorgt u ervoor dat er altijd mensen zijn die uw stem kunnen vertegenwoordigen als dat nodig is.
Wilt u meer praktische tips en inzichten ontvangen om de regie in de zorg te behouden? Schrijf u in voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte.
Uw stem voor de toekomst met een wilsverklaring
Wat als u door ziekte of een ongeval ineens zelf geen beslissingen meer kunt nemen? Een wilsverklaring is uw stem voor precies die toekomst. Hiermee legt u nú vast welke medische behandelingen u wel of niet wilt, wat uw wensen zijn rond het levenseinde, of wie er namens u mag spreken.
Dit document is een krachtig instrument om zelf de regie te houden, zelfs als u wilsonbekwaam wordt. Het geeft niet alleen rust voor uzelf, maar het is ook een onmisbare leidraad voor uw naasten en artsen. Onzekerheid, twijfel en ruzie aan het bed worden zo voorkomen, omdat uw wensen altijd voorop staan.
Waarom een wilsverklaring zo belangrijk is
Door uw wensen helder op papier te zetten, neemt u een enorme last van de schouders van uw dierbaren. Zij hoeven in een emotionele en vaak chaotische periode geen hartverscheurende keuzes voor u te maken. In plaats daarvan kunnen ze handelen vanuit de zekerheid dat ze uw wil uitvoeren. Dit draagt direct bij aan de zelfredzaamheid van uw complete mantelzorg-netwerk.
Het tijdig vastleggen van uw voorkeuren is een van de belangrijkste stappen die u kunt zetten in het organiseren van uw eigen zorg. U zorgt ervoor dat u overzicht houdt en de touwtjes niet uit handen geeft.
Een wilsverklaring is veel meer dan een formulier; het is een daad van zorg voor uzelf én voor de mensen van wie u houdt. Het is de garantie dat uw stem wordt gehoord, ook als u die zelf niet meer kunt laten horen.
Platforms zoals Registor maken het makkelijk om uw wilsverklaring veilig op te slaan en direct te delen met de juiste mensen, zoals uw huisarts of familie. Een slimme tool als de SocialScan helpt u bovendien om uw netwerk in kaart te brengen, zodat glashelder is wie u kunt betrekken bij uw zorg. Lees meer over de rol en het belang van een wilsverklaring in ons uitgebreide artikel.
Uw zorgwensen veilig vastleggen en delen
Een wilsverklaring opstellen is één ding. Ervoor zorgen dat die op het juiste moment bij de juiste mensen terechtkomt, is minstens zo belangrijk. Want wat heeft u aan zorgvuldig vastgelegde wensen als uw arts of familie er niet van weet wanneer het erop aankomt?
In een noodsituatie moet informatie snel en betrouwbaar beschikbaar zijn. Daarom is een centrale, veilige plek voor uw belangrijkste documenten geen overbodige luxe, maar pure noodzaak. Met een slim digitaal hulpmiddel als SocialScan van Registor slaat u belangrijke documenten, zoals uw wilsverklaring, veilig en centraal op. Het helpt u niet alleen met vastleggen, maar ook met het in kaart brengen van uw complete mantelzorgnetwerk.
Zelf bepalen wie toegang heeft
Regie behouden betekent dat u de controle houdt. Met Registor bepaalt u zelf wie er bij welke documenten kan. Uw partner, uw kinderen, de huisarts? U beslist. Zo weet u zeker dat uw wensen altijd actueel en vindbaar zijn op de momenten die ertoe doen.
Dit geeft uw naasten het overzicht dat ze nodig hebben om de hulp goed te organiseren, zonder onnodige stress en zoektochten. Het is de moderne manier om uw zelfredzaamheid te versterken, ook als u afhankelijk wordt van anderen.
Een cruciaal onderdeel hiervan is vastleggen wie namens u medische beslissingen mag nemen als u dat zelf niet meer kunt. Dit is in feite het opstellen van een medische volmacht, een specifiek document dat u ook veilig in het platform kunt beheren.
Het centraal vastleggen en delen van uw wensen is een daad van zorg voor de toekomst. U geeft uw naasten duidelijkheid en uzelf de rust dat uw wil gerespecteerd wordt.
Zo creëert u een vangnet van informatie én mensen, klaar om u te ondersteunen als het nodig is. Het is de slimste manier om de regie stevig in eigen handen te houden, wat er ook gebeurt.
Van onbekwaam naar zelf de baas: hoe de tijden zijn veranderd
Dat u zelf mag beslissen over uw leven en uw lichaam, voelt nu misschien vanzelfsprekend. Maar dat is het absoluut niet altijd geweest. De aandacht die we vandaag hebben voor wilsbekwaamheid en regie behouden is het eindpunt van een lange reis, waarin de waarde van persoonlijke vrijheid stap voor stap werd bevochten en erkend.
U ziet die verandering heel duidelijk terug in de wet. Vroeger dacht men compleet anders over zelfstandigheid. Zo gold in Nederland tot 1957 een wet die getrouwde vrouwen ‘handelingsonbekwaam’ maakte. Dat betekende letterlijk dat ze geen contract mochten tekenen of grote financiële beslissingen konden nemen zonder de handtekening van hun man. Een wetswijziging in 1956, bekend als de 'Lex Van Oven', maakte daar gelukkig een einde aan.
Dit soort voorbeelden laat zien hoe ver we zijn gekomen. Het onderstreept ook waarom het zo ontzettend belangrijk is dat we nu wél de middelen hebben, zoals een wilsverklaring, om onze zelfredzaamheid veilig te stellen. Door die tools ook echt te gebruiken, zorgt u ervoor dat uw stem gehoord wordt. Nu en in de toekomst.
Nog wat vragen over wilsbekwaamheid
Het begrip wilsbekwaamheid roept vaak vragen op. Logisch, want het raakt aan heel persoonlijke en soms lastige situaties. Om de laatste onduidelijkheden weg te nemen, duiken we hier in een paar veelvoorkomende kwesties.
Kan wilsbekwaamheid ook tijdelijk zijn?
Ja, zeker. Wilsbekwaamheid is geen vaststaand gegeven, maar hangt altijd af van de situatie en het moment. Stel, iemand raakt door een ziekte in de war en heeft een delier. Op dat moment is die persoon wilsonbekwaam. Maar zodra het delier over is, kan de wilsbekwaamheid weer volledig terugkeren.
Hetzelfde zie je bij mensen met dementie. Zij kunnen op een 'helder moment' prima in staat zijn om een specifieke beslissing te overzien, terwijl dat een paar uur later misschien niet meer lukt. Een oordeel van een arts is daarom altijd een momentopname, gericht op die ene keuze die op dat moment voorligt.
Wat is het verschil tussen wilsbekwaam en handelingsbekwaam?
Dit is een belangrijk punt dat vaak voor verwarring zorgt. Wilsbekwaamheid gaat over het kunnen nemen van een specifieke beslissing, meestal op medisch gebied, op een bepaald moment. Handelingsbekwaamheid is een juridisch begrip. Het betekent dat u volgens de wet zelfstandig contracten mag sluiten of een huis mag kopen.
Iedere volwassene is in principe handelingsbekwaam, tenzij een rechter anders beslist, bijvoorbeeld door bewindvoering in te stellen. Iemand kan dus volledig handelingsbekwaam zijn, maar voor een ingewikkelde medische keuze toch als wilsonbekwaam worden gezien.
En wat als er geen wilsverklaring is?
Als u wilsonbekwaam wordt en uw wensen nergens heeft vastgelegd, komt de beslissing bij de arts te liggen. Die zal dit altijd doen in overleg met uw naasten, zoals uw partner of kinderen. Zij moeten dan inschatten wat u gewild zou hebben. Dat is een enorm zware en emotionele last.
Zijn er geen naasten, of worden ze het onderling niet eens? Dan hakt de arts de knoop door. Dit laat zien hoe ontzettend belangrijk het is om uw wensen op tijd vast te leggen en te bespreken. Een platform als Registor helpt u niet alleen met vastleggen, maar geeft u met de SocialScan ook inzicht in wie u op de hoogte wilt stellen. Zo weet u zeker dat de juiste mensen weten wat voor u belangrijk is.
Wilt u op de hoogte blijven van slimme oplossingen voor zorg en regie? Schrijf u in voor onze nieuwsbrief.