Wat is informele zorg en hoe houdt u zelf de regie?

Wat is informele zorg precies? Heel eenvoudig: het is alle onbetaalde hulp die u elkaar geeft vanuit een persoonlijke band. Denk aan familie, vrienden of buren. Het is zorg die niet uit een contract komt, maar recht uit het hart. Deze hulp is de smeerolie van onze samenleving en een onmisbare aanvulling op de professionele, formele zorg.

De onmisbare kracht van uw sociale netwerk

Informele zorg is de stille motor die onze maatschappij draaiende houdt. Het is de buurman die even de boodschappen meeneemt, de dochter die haar moeder helpt met de administratie, of een vriend die een luisterend oor biedt. Deze hulp voelt vaak zo vanzelfsprekend dat u er nauwelijks bij stilstaat, maar de impact is enorm.

Dankzij deze steun wordt de zelfredzaamheid van mensen versterkt. Het stelt hen, met name ouderen, in staat om langer zelfstandig en prettig in hun eigen huis te blijven wonen.

De schaal van deze zorg in Nederland is indrukwekkend. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bood in 2023 ongeveer 36 procent van de Nederlandse bevolking onbetaalde hulp. Dat zijn zo’n 5,5 miljoen mensen die mantelzorg geven en bijna 1,4 miljoen vrijwilligers die actief zijn in zorg en welzijn.

De verschillende gezichten van informele hulp

Hoewel de basis altijd onbetaalde hulp is, zijn er verschillende smaken. De bekendste zijn:

• Mantelzorg: Dit is vaak intensieve en langdurige zorg voor iemand met wie u een hechte, persoonlijke band heeft, zoals een partner, ouder of kind. Het overkomt u; u kiest er niet voor. Benieuwd of die omschrijving op u van toepassing is? Lees dan verder over wanneer je een mantelzorger bent.

• Burenhulp: De meest laagdrempelige hulp, vaak praktisch en kortdurend. Een pakketje aannemen, helpen met een klusje in huis of even op de kinderen passen.

• Vrijwilligerswerk: Hulp die u bewust kiest en georganiseerd aanbiedt via een stichting of vereniging. Denk aan een maatje zijn voor iemand met dementie of rijden voor de buurtbus.

Om de verschillen nog duidelijker te maken, hebben wij ze hieronder in een tabel gezet.

Vormen van informele zorg in één oogopslag

Type Zorg	Relatie met de zorgvrager	Intensiteit en duur	Voorbeeld van hulp
Mantelzorg	Sterke persoonlijke band (familie, partner, vriend)	Vaak intensief en langdurig, niet vrijwillig	Wassen, aankleden, administratie, emotionele steun
Burenhulp	Geografische nabijheid (buren)	Kortdurend, incidenteel en praktisch	Boodschappen doen, een klusje in huis, planten water geven
Vrijwilligerswerk	Geen persoonlijke band vooraf, via organisatie	Georganiseerd, vast aantal uren per week/maand	Maatje zijn, vervoer regelen, koffie schenken in een buurthuis

Zoals u ziet, heeft elke vorm zijn eigen karakter. Samen vormen ze een krachtig netwerk van ondersteuning.

Het is cruciaal om dit netwerk overzichtelijk te maken, zodat u de regie kunt behouden als er zorg nodig is. De SocialScan van Registor is een praktische tool die u precies daarbij helpt: u brengt uw waardevolle, informele netwerk in kaart en ontdekt hoe u het kunt versterken.

Het duidelijke verschil tussen formele en informele zorg

Om te begrijpen wat informele zorg zo bijzonder maakt, helpt het om het naast formele zorg te leggen. Deze twee werelden zijn geen tegenpolen, sterker nog, ze vullen elkaar perfect aan. Toch zijn ze in de kern totaal verschillend.

Formele zorg, dat is de hulp die u krijgt van opgeleide professionals. Denk aan de wijkverpleegkundige die langskomt, uw huisarts of de fysiotherapeut. Voor deze zorg wordt betaald vanuit officiële potjes, zoals de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) of de Zorgverzekeringswet (Zvw). Het draait hier om expertise, vaste afspraken en een duidelijke, professionele structuur.

Informele zorg is juist de onbetaalde hulp die voortkomt uit een persoonlijke band. Het is de steun van uw partner, uw kind, die vriendelijke buurvrouw of een vrijwilliger die zich uit pure betrokkenheid voor u inzet. De kracht zit in de persoonlijke klik, de flexibiliteit en het laagdrempelige contact. Voor een praatje met de buurman hoeft u gelukkig geen indicatie aan te vragen.

Formele zorg: de professionele basis

Formele zorg legt het onmisbare fundament. Zonder de medische en specialistische kennis van deze professionals zou ons zorgsysteem simpelweg niet werken. Zij zorgen voor continuïteit en kwaliteit, gebaseerd op duidelijke protocollen en regels.

De voordelen spreken voor zich:

• Expertise: Zorgverleners zijn geschoold en weten precies hoe zij met bepaalde ziektebeelden of behandelingen moeten omgaan.

• Continuïteit: De zorg is gepland en gegarandeerd. Valt een vaste hulpverlener uit? Dan wordt er vervanging geregeld.

• Objectiviteit: Een professional kan met een zakelijke blik naar de situatie kijken, wat enorm helpt bij het maken van lastige keuzes.

Het nadeel is soms dat het wat minder persoonlijk en flexibel aanvoelt. Zorgverleners werken vaak met een strak schema, waardoor er weinig ruimte is voor een spontane hulpvraag of een extra praatje.

Informele zorg: de persoonlijke aanvulling

Waar de formele zorg stopt, neemt de informele zorg het vaak over. Het voegt die onbetaalbare menselijke laag toe. Het is het luisterend oor, samen een kop koffie drinken of even helpen met een klusje in huis.

De waarde van informele zorg zit in de relatie zelf. Het is de warmte, de vanzelfsprekendheid en de emotionele steun die professionele zorg aanvult, maar nooit helemaal kan vervangen.

De kracht van informele zorg:

• Persoonlijke betrokkenheid: De hulp komt voort uit liefde of vriendschap, en dat zorgt voor een diepe, vertrouwde verbinding.

• Flexibiliteit: Hulp is vaak direct beschikbaar, zonder dat u door een bureaucratische molen hoeft.

• Vertrouwen: U kent de persoon die u helpt. Dat geeft een veilig en vertrouwd gevoel.

De uitdaging zit echter in de continuïteit en de kans op overbelasting. Een mantelzorger kan zelf ziek worden of op vakantie gaan, wat de zorg plotseling kwetsbaar maakt. Daarom is een goede balans tussen formele en informele hulp zo belangrijk voor duurzame en complete zorg. Het is essentieel om dit hele netwerk, zowel professioneel als persoonlijk, in kaart te brengen om overzicht te houden in de zorg.

Waarom informele zorg steeds belangrijker wordt

De laatste jaren ziet u het overal om u heen gebeuren: de roep om hulp van buren, vrienden en familie wordt steeds luider. De druk op mantelzorgers en vrijwilligers is voelbaar toegenomen. Dit is geen toeval, maar het directe gevolg van grote veranderingen in hoe we de zorg in Nederland organiseren.

De grootste verschuiving begon in 2015, toen gemeenten veel meer verantwoordelijkheid kregen voor langdurige zorg, maar vaak met een kleiner budget. Het beleid dat daaruit voortkwam, legt een enorme nadruk op zelfredzaamheid. Het idee is simpel: kijk eerst wat u zelf kunt oplossen, met hulp uit uw eigen omgeving, voordat u aanklopt voor professionele hulp.

Die focus op eigen kracht klinkt mooi, maar in de praktijk betekent het dat er veel meer wordt verwacht van het sociale netwerk. Dit legt een flinke last op de schouders van mantelzorgers en vrijwilligers. Onderzoek bevestigt dit beeld: de toename van informele zorg heeft vaak een negatief effect op het welzijn van zowel de ouderen die zorg ontvangen als hun mantelzorgers. Lees hier meer over de impact van deze verschuiving op welzijn.

De dubbele uitdaging van de vergrijzing

Alsof dat nog niet genoeg is, hebben we ook te maken met een groeiende groep ouderen die zo lang mogelijk zelfstandig thuis wil – en moet – blijven wonen. Een volkomen begrijpelijke wens, want wie wil nu niet de regie houden in zijn eigen vertrouwde huis? Maar het brengt wel uitdagingen met zich mee, want hierdoor wordt dat informele netwerk nóg belangrijker.

De combinatie van beleid dat inzet op zelfredzaamheid en de wens om langer thuis te wonen, maakt een goed georganiseerd sociaal netwerk geen luxe meer. Het is een absolute voorwaarde voor toekomstbestendige zorg.

Het organiseren van die hulp is alleen niet zo eenvoudig. Het vraagt om een glashelder overzicht in de zorg en een duidelijke taakverdeling, anders komt alles al snel op het bordje van één of twee personen terecht.

Wilt u praktische tips en inzichten ontvangen over hoe u de hulp van uw netwerk slim organiseert? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.

Van noodzaak naar kracht met slimme tools

Deze nieuwe realiteit vraagt om slimme oplossingen die het regelen van informele zorg een stuk makkelijker maken. De eerste stap om overbelasting te voorkomen en de zorg duurzaam te verdelen, is het inzichtelijk maken van uw netwerk. En precies daar zit de kracht van een zelfredzaamheid tool als de SocialScan van Registor.

Met deze tool brengt u systematisch in kaart wie in uw omgeving kan en wil helpen, en op welke manier. Zo verandert u de noodzaak om een beroep te doen op uw netwerk in een krachtig, georganiseerd systeem van wederzijdse steun. Essentieel om zelf de touwtjes in handen te houden en de kwaliteit van leven te bewaken – voor zowel degene die zorg krijgt als voor de onmisbare mensen eromheen.

Hoe formele en informele zorg elkaar versterken

Formele en informele zorg zijn geen gescheiden werelden. Sterker nog, ze zijn op hun allerbest als ze slim samenwerken. Want precies op dat snijvlak, waar de professional en het sociale netwerk elkaar vinden, ontstaat de meest complete en persoonlijke ondersteuning. Dát is waar zorg echt menselijk wordt.

Stel u voor: de wijkverpleegkundige die niet alleen medische handelingen uitvoert, maar ook even overlegt met de dochter die dagelijks langskomt. Of de vrijwilliger die wekelijks een wandeling maakt, waardoor de professionele thuiszorg zich kan richten op de meer complexe taken. Zulke afstemming is de sleutel tot betere zorg voor iedereen.

Een brug tussen twee werelden

Toch is een soepele samenwerking niet vanzelfsprekend. Het vraagt om heldere communicatie, wederzijds respect en een duidelijk overzicht van wie welke rol heeft. Zonder goede afspraken worden taken dubbel gedaan of, erger nog, vallen ze juist tussen wal en schip.

Hier slaat een slimme tool als de SocialScan van Registor een brug. Het geeft zowel u, uw naasten als de professional een helder mantelzorg netwerk inzicht. Hiermee wordt meteen duidelijk wie wat kan en wil bijdragen. En dat is de perfecte basis voor effectieve zorgcoördinatie.

Goede samenwerking tussen formele en informele zorg is cruciaal. Het ontlast niet alleen de professional, maar verhoogt ook de kwaliteit van leven door meer persoonlijke aandacht en een gevoel van verbondenheid.

Onderzoek bevestigt dit. Wanneer informele zorg goed wordt ingezet in overleg met professionals, kan de hoeveelheid formele zorg afnemen zonder dat de kwaliteit of veiligheid in het gedrang komt. Een centraal aanspreekpunt en duidelijke afspraken zijn daarbij wel essentieel.

Checklist voor een effectieve samenwerking

Goede samenwerking begint met duidelijke afspraken en wederzijds begrip. Deze checklist helpt mantelzorgers en zorgprofessionals om de krachten te bundelen en misverstanden te voorkomen.

Actiepunt	Voor de mantelzorger	Voor de zorgprofessional
Ken elkaars rol	Deel uw kennis over de naaste: wat zijn de gewoontes, wat werkt wel/niet?	Leg uit welke professionele taken u uitvoert en waar uw grenzen liggen.
Maak duidelijke afspraken	Wees concreet over welke taken u op u neemt en wanneer u beschikbaar bent.	Bepaal wie het centrale aanspreekpunt is en hoe jullie communiceren (belmoment, app, etc.).
Deel informatie proactief	Meld veranderingen in de situatie van uw naaste (beter/slechter slapen, andere eetlust).	Deel observaties die relevant zijn voor de mantelzorger en de dagelijkse zorg.
Respecteer elkaars expertise	Vertrouw op de professionele kennis van de zorgverlener.	Erken de unieke, persoonlijke kennis die de mantelzorger heeft over de naaste.
Vraag om hulp en feedback	Durf aan te geven als de zorg te zwaar wordt of als u vragen heeft.	Vraag de mantelzorger hoe het gaat en of er behoefte is aan ondersteuning of advies.
Evalueer regelmatig	Plan momenten om de samenwerking te bespreken: loopt alles nog goed?	Initieer periodiek een kort overleg om de zorg af te stemmen en bij te sturen.

Door deze punten samen op te pakken, wordt de zorg niet alleen efficiënter, maar ook een stuk prettiger voor iedereen. Het is een kleine investering in tijd die een wereld van verschil maakt.

De toekomst is samenwerking en innovatie

Voor zorgorganisaties wordt deze samenwerking steeds belangrijker. Met een slimme ECD koppeling kan een tool als SocialScan voor zorgprofessionals direct inzicht geven in het sociale netwerk van een cliënt. Deze vorm van AI in de zorg en digitale innovatie stelt hen in staat om de zorg efficiënter te organiseren en veel persoonlijker te maken.

Zo wordt het geen abstract idee, maar een praktische manier om samen te werken aan het belangrijkste doel: de beste zorg. Een aanpak waarin regie behouden en zelfredzaamheid centraal staan. Dit is hoe we de zorg toekomstbestendig én menselijk houden.

Houd zelf de regie over uw zorgnetwerk

Het organiseren van hulp kan al snel voelen als een enorme, onoverzichtelijke klus. Wie doet wat precies? Wanneer is wie beschikbaar? En misschien nog wel het belangrijkste: hoe voorkomt u dat alles op de schouders van één persoon terechtkomt? Het creëren van overzicht in de zorg is de eerste, cruciale stap om zelf de touwtjes in handen te houden. Het haalt de druk weg bij u en uw naasten.

De sleutel ligt in het vooruitkijken en op een slimme manier uw sociale netwerk in kaart brengen. En dat gaat echt verder dan alleen uw directe familie. Een goed overzicht geeft rust en maakt het veel makkelijker om hulp te vragen én te verdelen.

Uw netwerk praktisch in kaart brengen

Begin eens met een brede blik op de mensen om u heen. Denk niet alleen aan wie u nú helpt, maar juist ook aan wie in de toekomst iets zou kunnen betekenen. Een helder beeld van uw mantelzorg netwerk inzicht is goud waard.

Stel uzelf de volgende vragen om uw netwerk in de vingers te krijgen:

• Wie zijn uw directe naasten? Denk aan uw partner, kinderen, broers of zussen.

• Wie behoren tot uw wijdere kring? Schrijf ook vrienden, buren en kennissen van de sportclub of vereniging op.

• Welke hulp kunnen zij bieden? Wees concreet. De buurvrouw kan misschien de planten water geven als u weg bent, terwijl die ene goede vriend perfect is voor een ritje naar het ziekenhuis.

• Wie kan welke rol vervullen? De een is een kei in praktische klusjes, terwijl de ander juist een luisterend oor biedt of goed is in het uitzoeken van dingen.

Door dit systematisch aan te pakken, ziet u vaak al snel dat u er niet alleen voor staat. Wilt u hier dieper induiken? In ons artikel over netwerken in kaart brengen geven we u nog meer praktische handvatten.

Vereenvoudig het organiseren van hulp met SocialScan

Dit hele proces van inventariseren en organiseren wordt een stuk simpeler met een digitaal hulpmiddel voor ouderen en mantelzorgers. De SocialScan van Registor is precies daarvoor gemaakt. Het helpt u om een visuele, sociale kaart van uw netwerk te maken.

Met de SocialScan kunt u:

• Overzicht creëren: U ziet in één oogopslag wie er in uw netwerk zitten en wat hun rol kan zijn.

• Taken verdelen: U kunt hulpvragen en taken direct aan de juiste personen koppelen, zodat de last eerlijk wordt verdeeld.

• Communicatie stroomlijnen: Iedereen die betrokken is, blijft op de hoogte. Dat voorkomt een hoop misverstanden.

Door zelf de regie te pakken over de organisatie van uw zorgnetwerk, versterkt u niet alleen uw eigen zelfstandigheid, maar beschermt u ook de mensen die om u geven tegen overbelasting.

Dit geeft rust en controle, of u nu langer zelfstandig thuis wilt wonen of als mantelzorger het overzicht probeert te houden. Om te voorkomen dat de zorg u boven het hoofd groeit, is het ook cruciaal om goed voor uzelf te zorgen. Denk bijvoorbeeld aan effectieve stressmanagement en burnout preventie. Een goed georganiseerd netwerk is daarbij een onmisbare steunpilaar.

Veelgestelde vragen over informele zorg

We sluiten af met antwoorden op vragen die in de praktijk vaak naar boven komen. Geen droge theorie, maar concrete antwoorden waar u direct iets aan heeft.

Krijg ik een vergoeding voor het geven van informele zorg?

De basis van informele zorg is dat het onbetaald is en vanuit het hart komt. Toch zijn er situaties, met name voor mantelzorgers, waarin er wel degelijk financiële regelingen zijn. Deze zijn bedoeld als ondersteuning en erkenning, niet als salaris.

Een bekende optie is het Persoonsgebonden Budget (PGB). Als de persoon voor wie u zorgt een PGB ontvangt, kan hij of zij u daaruit betalen voor de zorg die u levert. Dit moet u dan wel netjes vastleggen in een zorgovereenkomst. Daarnaast geven veel gemeenten een jaarlijkse blijk van waardering, de ‘mantelzorgwaardering’. Dit kan een geldbedrag zijn, maar ook een cadeaubon. Informeer bij uw gemeente en de Sociale Verzekeringsbank (SVB) wat de mogelijkheden zijn. Voor vrijwilligerswerk geldt soms een onkostenvergoeding, maar dit is nadrukkelijk geen loon.

Welke rechten heb ik als mantelzorger op mijn werk?

Een baan combineren met intensieve zorg voor een naaste is een enorme spagaat. Gelukkig staat u er niet alleen voor; de wet biedt een aantal verlofregelingen die u helpen om werk en zorg beter in balans te houden.

U kunt aanspraak maken op twee soorten zorgverlof:

• Kortdurend zorgverlof: Bedoeld voor noodzakelijke zorg als een naaste plotseling ziek wordt. Tijdens dit verlof betaalt uw werkgever minimaal 70% van uw loon door.

• Langdurend zorgverlof: Als er langere tijd intensieve zorg nodig is. Dit verlof is meestal onbetaald, tenzij uw cao hier andere afspraken over heeft gemaakt.

Het allerbelangrijkste advies? Praat erover met uw werkgever, het liefst zo vroeg mogelijk. Veel werkgevers zijn bereid om mee te denken over flexibele oplossingen, zoals het aanpassen van uw werktijden. Openheid is hier echt de sleutel.

Hoe voorkom ik dat ik overbelast raak?

Overbelasting is misschien wel het grootste risico voor iedereen die langdurig voor een ander zorgt. Het sluipt erin en voor u het weet, bent u opgebrand. Dit voorkomen is cruciaal, niet alleen voor uzelf, maar ook om de zorg op de lange termijn vol te kunnen houden. De eerste en belangrijkste stap is het besef: u hoeft en kunt het niet alleen.

Taken verdelen is essentieel. Een tool als de SocialScan van Registor is ontworpen om u te helpen het mantelzorg netwerk inzicht te vergroten. U brengt in kaart wie wat kan doen, waardoor de last niet alleen op uw schouders rust. Een andere belangrijke reddingsboei is respijtzorg: een professional of vrijwilliger neemt de zorg dan tijdelijk van u over. Zo krijgt u de kans om even op adem te komen. Neem contact op met het Wmo-loket van uw gemeente om te ontdekken welke ondersteuning er voor u is.

Wilt u op de hoogte blijven van slimme oplossingen voor zorg en regie? Schrijf u in voor onze nieuwsbrief.