Wat is de zelfredzaamheidsmatrix en hoe helpt het jou?

Zie de zelfredzaamheidsmatrix (ZRM) als een soort overzichtelijke 'meetlat' voor zelfstandigheid. Het is geen ingewikkeld rapportcijfer, maar een praktisch hulpmiddel. Het meet op 13 verschillende levensgebieden hoe goed jij voor jezelf zorgt en meedoet in de maatschappij.

Wat de zelfredzaamheidsmatrix voor jou betekent

In de kern brengt de zelfredzaamheidsmatrix rust en overzicht in complexe zorgsituaties. Het is een instrument dat jou – als mantelzorger, oudere of zorgprofessional – helpt om op een gestructureerde manier naar iemands welzijn te kijken. Het doel is nooit om te oordelen, maar juist om samen te ontdekken waar de krachten liggen en waar extra ondersteuning écht het verschil kan maken.

Door systematisch een aantal vaste levensdomeinen te bekijken, ontstaat een compleet en objectief beeld. Dit is cruciaal om de juiste hulp te organiseren en de regie te behouden. Wil je dieper ingaan op wat zelfredzaamheid precies inhoudt? Lees dan ook ons artikel over de betekenis van zelfredzaamheid.

De opbouw in een notendop

De structuur is eenvoudig maar krachtig. De infographic hieronder visualiseert de kern: de matrix is opgebouwd uit 13 levensgebieden en een scoreschaal van 1 tot 5.

De ZRM geeft dus inzicht in wat er nodig is om de zelfstandigheid te vergroten. Hieronder zie je alle 13 domeinen die worden meegenomen.

De 13 domeinen van de zelfredzaamheidsmatrix

Deze tabel geeft je een helder overzicht van de verschillende levensgebieden waar de ZRM naar kijkt. Elk domein belicht een ander essentieel onderdeel van zelfstandig functioneren.

Domein	Korte Omschrijving
Financiën	Hoe goed jij je eigen geldzaken beheert.
Dagbesteding	Of jij een zinvolle invulling van de dag hebt.
Huisvesting	Of er sprake is van een stabiele en veilige woonsituatie.
Huiselijke relaties	De kwaliteit van relaties met huisgenoten of familie.
Geestelijke gezondheid	Hoe jij omgaat met je mentale welzijn en eventuele problemen.
Lichamelijke gezondheid	Hoe jij omgaat met je fysieke gezondheid en zorgbehoeften.
Verslaving	Of er sprake is van problematisch middelengebruik.
ADL-vaardigheden	Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen, zoals wassen en aankleden.
Sociaal netwerk	De mate van contact met familie, vrienden of buren.
Maatschappelijke participatie	Jouw deelname aan activiteiten in de samenleving.
Justitie	Of er problemen zijn met justitie of politie.
Tijdsbesteding	De structuur en invulling van de vrije tijd.
Zorgregie	Jouw vermogen om zelf hulp te organiseren en te coördineren.

Door deze gebieden in kaart te brengen, zie je direct waar de focus moet liggen. En terwijl de ZRM laat zien waar ondersteuning nodig is, helpen tools als SocialScan van Registor je om te ontdekken wie uit het netwerk kan bijspringen. Zo werk je heel gericht aan meer zelfredzaamheid.

Hoe lees je de scores van de Zelfredzaamheidsmatrix (ZRM) in de praktijk?

De kracht van de Zelfredzaamheidsmatrix zit ‘m in de helderheid. Elk van de 13 domeinen krijgt een score van 1 tot en met 5. Maar die cijfers zijn veel meer dan alleen een getal. Ze vertellen een concreet verhaal over iemands welzijn en zelfstandigheid op dat specifieke moment.

Een score is eigenlijk een snelle, visuele graadmeter. Een lage score geeft direct aan waar een urgente behoefte ligt, terwijl een hoge score laat zien waar iemand juist sterk staat. Dit helpt om meteen de juiste prioriteiten te stellen en passende ondersteuning te vinden.

Het doel is niet om te oordelen, maar om een startpunt te creëren. Een score is een momentopname die laat zien waar de uitdagingen én de successen liggen, zodat je gericht aan de slag kunt.

Van cijfer naar betekenis

De Zelfredzaamheidsmatrix is een landelijk erkend instrument dat al sinds 2017 wordt gebruikt om zelfredzaamheid zo objectief mogelijk in kaart te brengen. De scores lopen van ‘acute problematiek’ tot ‘volledig zelfredzaam’.

Maar wat betekent zo'n score nou in de praktijk?

• Score 1 (Niet zelfredzaam): Hier is sprake van een acuut probleem dat direct ingrijpen vereist. Denk aan een dreigende huisuitzetting, geen inkomen of een ernstige, onbehandelde verslaving. De situatie is onhoudbaar.

• Score 2 (Beperkt zelfredzaam): Er is professionele hulp nodig om de situatie weer stabiel te krijgen. Bijvoorbeeld iemand die wel een woning heeft, maar niet zelfstandig de huur kan betalen en de administratie kan regelen.

• Score 3 (Voldoende zelfredzaam): De basis is inmiddels stabiel, maar er is nog wel begeleiding nodig op bepaalde vlakken. Een goed voorbeeld is iemand die zijn financiën op orde heeft, maar alleen met hulp van een familielid.

• Score 4 (Grotendeels zelfredzaam): Je regelt bijna alles zelf, maar hebt soms nog een steuntje in de rug nodig van je sociale netwerk. Denk aan een buur die af en toe helpt met een lastige brief.

• Score 5 (Volledig zelfredzaam): Je hebt de volledige regie en kunt alles zelfstandig regelen, zonder dat je daar hulp van anderen voor nodig hebt.

De ZRM als handige gids voor mantelzorger en oudere

Zorg je voor een naaste, of wil je zelf zo lang mogelijk de touwtjes in handen houden? Dan voelt het soms alsof je constant alle ballen in de lucht moet houden. De zelfredzaamheidsmatrix is dan een ontzettend praktisch hulpmiddel. Het geeft je overzicht en helpt je om de regie te bewaren. Zie het niet als zomaar een formulier, maar als een kompas.

Je kunt de ZRM gebruiken als een soort checklist voor een belangrijk gesprek. Bijvoorbeeld met het wijkteam, een casemanager of de huisarts. In plaats van je te verliezen in alles wat niet goed gaat, dwingt de matrix je om gestructureerd te kijken naar wat wél lukt en waar specifieke hulp het meeste verschil maakt.

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontdek meer praktische tips voor het organiseren van zorg.

Hoe werkt dat in de praktijk?

Stel je voor: je vader van 82 woont alleen. Je merkt dat zijn sociale leven wat inzakt. Hij komt minder buiten, lijkt wat eenzaam. Een vaag gevoel, maar wat moet je ermee? Door de ZRM als leidraad te gebruiken, krijg je ineens heldere inzichten:

• Domein Huisvesting (score 4): Hij woont veilig en prettig in zijn eigen huis. Geen zorgen daar.

• Domein Financiën (score 5): Zijn administratie is perfect op orde. Ook dat is geen probleem.

• Domein Sociaal netwerk (score 2): Aha, hier zit de kern. Hij heeft buiten jou om weinig contacten en onderneemt zelf geen actie meer om dat te veranderen.

Zo’n concreet inzicht verandert een vaag gevoel van 'eenzaamheid' in een helder, afgebakend punt. Het probleem is niet zijn woning of zijn geld, maar het gebrek aan sociale verbinding. Met dit inzicht in je achterhoofd kun je samen veel gerichtere doelen stellen.

Van inzicht naar een concreet actieplan

Met die ZRM-scores op tafel kun je samen een simpel, haalbaar plan maken. In het voorbeeld van je vader kan dat er zo uitzien:

1. Doel stellen: Binnen twee maanden weer wekelijks een praatje maken met anderen.

2. Acties bepalen: We gaan samen eens kijken bij het buurthuis. Of we melden hem aan voor de koffieochtend in de wijk. Misschien is er wel een vrijwilliger die een wekelijkse wandeling met hem wil maken.

Deze aanpak maakt een grote, overweldigende situatie ineens behapbaar. Het zorgt er ook voor dat je veel sterker in je schoenen staat tijdens gesprekken over zorg. Je weet namelijk precies waar de knelpunten én de krachten liggen.

En vergeet niet: als mantelzorger is het cruciaal om ook aan jezelf te denken. Lees in ons artikel hoe je goed voor jezelf kunt zorgen terwijl je voor een ander klaarstaat.

Hoe jij als zorgprofessional de ZRM slim inzet

Voor jou als zorgprofessional is de zelfredzaamheidsmatrix veel meer dan een intakeformulier. Zie het als een kompas dat je helpt om echt cliëntgerichte zorg te verlenen. Het instrument zorgt bovendien voor een gezamenlijke taal binnen je team, waardoor iedereen meteen snapt hoe een cliënt ervoor staat. Dat is goud waard bij overdrachten en gezamenlijke beslissingen.

Wanneer je de ZRM-data koppelt aan een ECD (elektronisch cliëntendossier), leg je een sterke basis voor monitoring. Je kunt ineens trends zien, meten wat jouw interventies doen en de zorgprocessen met data onderbouwen.

Een strategische tool voor objectieve beslissingen

De matrix is niet alleen handig op de werkvloer, maar ook een strategisch instrument. Het helpt je om objectieve en transparante keuzes te maken over welke hulp iemand nodig heeft.

Zo toonde een grootschalig Nederlands onderzoek bij dak- en thuislozen aan hoe effectief de ZRM is. De analyse liet zien dat de domeinen huisvesting, geestelijke gezondheid, verslaving en justitie het zwaarst wogen bij beslissingen over vervolgtrajecten.

De ZRM zet een onderbuikgevoel om in een onderbouwd, deelbaar overzicht. Dit versterkt de samenwerking en zorgt ervoor dat de juiste zorg op de juiste plek belandt.

Door de ZRM structureel te gebruiken, verbeter je dus niet alleen de individuele zorg. Je helpt je hele organisatie om toekomstbestendig en datagedreven te werken. Tools van Registor, zoals SocialScan, sluiten hier perfect op aan. Hiermee breng je het sociale netwerk van een cliënt in kaart, wat de samenwerking tussen formele en informele zorg versterkt. Zo wordt netwerk inzicht voor cliënten een logisch onderdeel van je zorgproces.

Van ZRM-inzicht naar actie met SocialScan

Een score op de zelfredzaamheidsmatrix geeft je een helder inzicht. Je weet nu wat de uitdaging is. Maar dan komt die cruciale vervolgvraag die vaak blijft hangen: wie kan er nou precies helpen? Dit is het punt waar een slimme tool de statische analyse van de ZRM omzet in een dynamisch actieplan.

De SocialScan van Registor is precies ontworpen om die brug te slaan. Terwijl de ZRM de domeinen in kaart brengt waar iemand een steuntje in de rug nodig heeft, brengt SocialScan het complete sociale én professionele netwerk eromheen in beeld. Het maakt die onzichtbare hulpbronnen ineens zichtbaar en, belangrijker nog, bruikbaar.

Verbind het probleem met de oplossing

Stel, iemand krijgt een lage score op het domein ‘Financiën’. De ZRM signaleert het probleem, maar SocialScan levert de oplossing. De tool laat direct zien welke contactpersonen ertoe doen:

• De bewindvoerder die de officiële geldzaken regelt.

• Die ene schuldhulpverlener die helpt met het afbetalingsplan.

• Dat familielid dat altijd bereid is even te helpen met de wekelijkse administratie.

• De buurman die even kan meekijken bij het invullen van een lastig formulier.

Of neem iemand met een lage score op ‘Sociaal netwerk’. SocialScan brengt niet alleen familie in beeld, maar ook die oude vriend van de sportclub of de vrijwilliger van het buurthuis die graag een wandeling maakt. Zo wordt een hulpvraag direct gekoppeld aan een concrete persoon of instantie. Dat maakt het hulp organiseren voor de mantelzorg een stuk overzichtelijker.

De combinatie van de ZRM en SocialScan verandert een 'probleemoverzicht' in een 'kansenkaart'. Het geeft de regie terug door te laten zien dat er vaak meer hulp beschikbaar is dan je denkt.

Met deze aanpak vloeien formele en informele zorg naadloos in elkaar over. Het verbetert de samenwerking in de zorgketen, want iedereen – van professional tot familielid – weet precies wie wat kan bijdragen. Wil je meer weten over de kracht van zo’n overzicht? Ontdek dan hier hoe je een sociaal netwerk effectief in kaart kunt brengen. Dit versterkt niet alleen de zelfredzaamheid, maar maakt ook de samenwerking binnen de zorg een stuk soepeler.

Oké, je weet nu wat de zelfredzaamheidsmatrix is en hoe die werkt. Maar in de praktijk duiken er vaak nog wat vragen op. Logisch ook. Hieronder geven we antwoord op de meest gestelde vragen, lekker kort en helder. Zo snap je precies hoe het instrument in jouw situatie past, of je nu zelf zorg nodig hebt, mantelzorger bent of als professional werkt.

Moet ik de zelfredzaamheidsmatrix verplicht invullen?

Nee, als burger ben je wettelijk niet verplicht om de ZRM in te vullen. Toch gebruiken veel gemeenten en zorgorganisaties de matrix als een standaard onderdeel van hun aanpak, bijvoorbeeld bij een aanvraag voor Wmo-ondersteuning.

Zie het dus niet als een verplichte toets, maar als een hulpmiddel dat jullie samen gebruiken. Het helpt om een eerlijk en duidelijk beeld van je situatie te krijgen, zodat je precies de juiste ondersteuning krijgt. Jouw inbreng en openheid zijn daarbij onmisbaar.

Wie vult de matrix precies in?

De zelfredzaamheidsmatrix wordt bijna altijd ingevuld door een professional. Denk aan iemand van het wijkteam, een casemanager of een andere zorgverlener. Dit gebeurt altijd tijdens een gesprek met jou en, als je dat wilt, je mantelzorger.

Het is dus zeker geen online test die je even snel in je eentje invult. Jouw kijk op de zaak is cruciaal om tot een score te komen die klopt met de werkelijkheid en waar iedereen zich in kan vinden.

De ZRM is een gespreksinstrument, geen afvinklijst. Het doel is dialoog en samen inzicht krijgen, niet het invullen van vakjes.

Wat gebeurt er met de uitkomst?

De scores uit de ZRM zijn het startpunt voor een ondersteunings- of zorgplan. Ze helpen om samen concrete doelen af te spreken en te kijken of het de goede kant op gaat. De resultaten worden (alleen met jouw toestemming) opgeslagen in je dossier, meestal in een ECD (elektronisch cliëntendossier).

Het is een levend document dat helpt om de zorg bij te sturen en successen zichtbaar te maken. Een tool als SocialScan van Registor kan vervolgens helpen om op basis van deze resultaten het juiste sociale netwerk in te schakelen en zo de zelfredzaamheid stap voor stap te vergroten.

Bestaan er ook versies voor specifieke doelgroepen?

Jazeker. Er zijn aangepaste versies van de ZRM ontwikkeld die beter passen bij verschillende levensfasen en situaties. Een bekend voorbeeld is de ZRM-J, speciaal voor jongeren van 12 tot 18 jaar. Daarin krijgen domeinen als school en de relatie met ouders een net wat andere invulling. Dit laat mooi zien dat de methode flexibel is en meebeweegt met wat jij nodig hebt.

Wil je op de hoogte blijven van slimme oplossingen voor zorg en regie? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.